Năm 2010, cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang) đã được ghi tên vào danh sách 77 công viên địa chất toàn cầu. Như vậy, cùng với Hạ Long, đã lại có thêm 1 danh thắng trở thành biểu tượng, đưa hình ảnh Việt Nam đến với thế giới.
Cao nguyên đá Đồng Văn (hay Sơn nguyên Đồng Văn) là một cao nguyên đá trải rộng trên bốn huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc của tỉnh Hà Giang. Ngày 3/10/2010, hồ sơ “Công viên Địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn” đã được Hội đồng tư vấn Mạng lưới Công viên Địa chất Toàn cầu (GGN) của UNESCO chính thức công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. Đây hiện là danh hiệu duy nhất ở Việt Nam và thứ hai ở Đông Nam Á.
Cao nguyên có nhiều khu vực núi đá vôi nằm sát chí tuyến Bắc, có độ dốc khá lớn. Các thung lũng, sông, suối bị chia cắt nhiều. Diện tích của cao nguyên Đồng Văn là 574,35 km2, độ cao trung bình từ 1.000 – 1.600 m.
Nhiều mẫu hóa thạch của các loài đã được tìm thấy có tuổi cách đây 400 – 600 triệu năm. Cao nguyên Đồng Văn là một vùng núi đá có tuổi khác nhau từ kỷ Devon cho đến Pecmi, được bao quanh bởi các núi đất. Ở đây có mưa từ tháng 4 đến tháng 9, nhưng thiếu nước vào mùa khô (từ tháng 10 đến tháng 4).
Hiện khu vực cao nguyên đá Đồng Văn là nơi cư ngụ của khoảng 250.000 người dân thuộc 17 dân tộc thiểu số khác nhau của Việt Nam. Từ tháng 4 năm 2010, hồ sơ cao nguyên đá Đồng Văn được đệ trình UNESCO công nhận là công viên địa chất toàn cầu. Đây cũng là công viên địa chất toàn cầu đầu tiên của Việt Nam.
Để khảo sát cao nguyên đá Đồng Văn, chỉ có thể đi vào những tháng cuối năm, sau dịp lễ Noel và Tết dương lịch. Đó là thời điểm mùa khô, công việc thám hiểm, nghiên cứu sẽ không lo rơi vào cảnh bị sập hang, sụt lún đất đá do nước ngầm. Đó cũng là thời điểm mà các nhà địa chất nước ngoài có thể dành thời gian cùng các chuyên gia Việt Nam khảo sát những dấu ấn địa chất độc đáo và duy nhất.
Ông Trần Tân Văn, Phó Viện trưởng Viện khoa học địa chất và khoáng sản cho biết: “Ở đây đã tìm ra 2 vết nứt địa chất hiếm có, phân chia các thời kì phát triển của vỏ trái đất”.
Các mẫu hóa thạch được tìm thấy ở cao nguyên đá Đồng Văn có niên đại từ 400 đến 600 triệu năm. Qua khảo sát thực địa, các nhà khoa học đã phát hiện thấy những đặc điểm di sản về tiến hóa trái đất và vườn đá.
Cao nguyên đá Đồng Văn là một trong những vùng đá vôi đặc biệt, chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về lịch sử phát triển vỏ quả đất, những hiện tượng tự nhiên, cảnh quan đặc sắc về thẩm mỹ, tính đa dạng sinh học cao và truyền thống văn hóa lâu đời của cộng đồng cư dân bản địa. Chính các giá trị khoa học đặc biệt này là cơ sở để hình thành nên 1 công viên địa chất toàn cầu.
Bà Katherine Muller Marin, Trưởng đại diện văn phòng Unesco tại Việt Nam: “Cao nguyên đá Đồng Văn là một nơi có giá trị lịch sử địa chất và văn hóa vô cùng phong phú. Sắp tới, chúng tôi sẽ phối hợp với chính phủ Việt Nam để xây dựng chiến lược phát triển ngành du lịch tại đây để người dân địa phương có thể được hưởng lợi từ điều đó, và cũng là cơ hội để giới thiệu hình ảnh và đất nước con người Việt Nam đến với bạn bè thế giới “.
Ông Nguyễn Linh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường: “Tất cả những quy hoạch đều phải lấy cao nguyên đá là tâm và quy hoạch sao cho vẫn giữ được bản sắc dân tộc”.
Công viên địa chất toàn cầu là cách gọi mới, để những di sản mang giá trị khoa học đến gần hơn với con người. Đá vôi để dựng nhà, khoét đá để tìm dòng nước ngọt, đá dựng thành rừng, thành lũy để bảo vệ biên cương Tổ quốc. Cùng với những nét văn hoá độc đáo của người dân, cao nguyên đá Đồng Văn đang chứa đựng lời giải cho những bí ẩn địa chất toàn cầu, hứa hẹn nhiều bất ngờ, chờ đợi những khám phá mới.